H ιστορία του χωριού

Με την ονομασία Καλύβια-Κότσικα, εκατοικείτο ήδη από τα βυζαντινά χρόνια. Οικογένειες απο το πρώτο αυτό χωριό, Καστρίτες που    μετακινήθηκαν από τον οικισμό του Κάστρου της Ωριάς  γύρω στο 1700 και οικογένειες που μετακινήθηκαν από το ιστορικό Ρουπάκι μεταξύ 1750 και 1800 έφτιαξαν το σημερινό μας χωριό. Η περιοχή όμως κατοικείται από τους αρχαϊκούς χρόνους γι’ αυτό αξίζει να σημειώσουμε ολόκληρη την εικόνα της ιστορίας μας

Αρχαία Χρόνια

Όπως αναφέρει ο συγχωριανός μας Παναγιώτης Μανιάτης στο βιβλίο του «Πολιτισμός της Υπαίθρου»:
“Η ευρύτερη περιοχή του σημερινού οικισμού του Τουρκολέκα, η νότια περιοχή του σημερινού Δήμου Μεγαλόπολης εκατοικείτο από τους προϊστορικούς ακόμα χρόνους.
Η ιστορική της ιδιαιτερότητα, οφείλεται αφ’ ενός στο ότι τα φυσικά της προνόμια ( εκτενές οροπέδιο), την έκαναν κατάλληλη για αγροτική καλλιέργεια, δασική εκμετάλλευση, αυτοδύναμη οικονομία και μόνιμη κατοίκηση. Αφ’ ετέρου στο στρατηγικής σημασίας πέρασμα/δρόμο μήκους 5 χιλιομέτρων που από τους Νομούς Αρκαδίας και Λακωνίας οδηγεί στην Μεσσηνία, που δεν είναι άλλο από το σημερινό «Στενό» και το φυσικό οχύρωμα που συναντάμε σε αυτόν τον δρόμο, που στην Αρχαιότητα ονομαζόταν Άμφεια και σήμερα Κάστρο της Ωριάς.
Άλλο σημαντικό στοιχείο της περιοχής ο παραπόταμος του Αλφειού Ξερίλας, που στην Αρχαιότητα ονομαζόταν Καρνίων.
Στην περιοχή έχουν επισημανθεί τρείς αρχαίες εγκαταστάσεις.

• Η πρώτη στην θέση Γιορτορόγγι, όπου πιθανολογείται ότι βρισκόταν το ιερό του Κερεάτα Απόλλωνα. Μάλιστα από αυτό θεωρείται ότι προέρχεται και το άγαλμα ενός Κούρου που βρήκε καθώς όργωνε ο Γιάννης Διονυσίου Σπανός στην Μεγάλη Λάκκα γύρω στο 1972. Το άγαλμα ήταν διαμελισμένο,- σώζεται το κομμάτι του από την μέση έως τα γόνατα-, χρονολογείται στα μέσα του 6ου αιώνα π.Χ., και σήμερα φυλάσσεται στο Μουσείο Πειραιώς.
• Δεύτερη στην θέση Σιταριά όπου έχουν βρεθεί λείψανα αγγειοπλαστικής, και
• Τρίτη στην θέση του Τσουκαλά η Γκορτσιά, όπου υπήρχε μικρός οικισμός. Σε κατοπινούς χρόνους της Αρχαιότητας υπήρχε εγκατάσταση κατοίκων στην Μεγάλη Λάκκα, και στα Bυζαντινά χρόνια στις θέσεις Παλιόχωρα και Παλιοχώρι.”

---

Βυζαντινά Χρόνια και μεταβυζαντινά χρόνια –Το  Κότσικα και το  Μπότσικα

Το Ρουπάκι βρισκόταν 1 χιλιόμετρο βoρειανατολικά του Τουρκολέκα και μέχρι το 1670 είχε την ονομασία Κότσικας. Υπήρχε  από τα βυζαντινά χρόνια πριν το 1200μχ. και το όνομά του προερχόταν απο μια ισχυρή οικογένεια του χωριού. Κατά παράδοση απο τον Κότσικα διακινούνταν όλα τα αγαθά (δημητριακά, σταφύλια και μούστος απο τους αμπελώνες της περιοχής και κυρίως τα Μεστιάνικα) προς το Κάστρο της Ωριάς. Τα Μεστιάνικα ήταν επίσης οικισμός από τα Βυζαντινά χρόνια.

Στην απογραφή του 1461-63 που πραγματοποιήθηκε απο τον τούρκο κατακτητή,  το χωριό Κότσικας, -μετέπειτα Ρουπάκι-, αναφέρεται ότι είχε αμιγή Ρωμαϊκό ( Ελληνικό) πληθυσμό και αριθμούσε 21 σπίτια.

Στον χώρο που σήμερα είναι το χωριό μας,  υπήρχε επίσης οικισμός με το ίδιο όνομα Καλύβια (μαντριά)  Κότσικα,-που ήταν η πρώτη ονομασία του σημερινού Τουρκολέκα-, και  καταγράφηκε στην ίδια απογραφή να έχει  5 σπίτια.

Την εποχή του Σελίμ του Α (1512-1520)  τα Καλύβια Κότσικα είχαν 13 οικογένειες. Στην απογραφή του 1566-1574 το χωριό Κότσικα έχει 17 οικογένειες, ενώ τα Καλύβια Κότσικα, ονομάζονται Μπότσικα με 7 οικογένειες.

Η ονομασία των χωριών αυτών ως Κότσικα και Μπότσικα κρατάει χρόνια,  ώς το 1670.

Το χρονικό διάστημα απο την πτώση του Κάστρου της Ωριάς ( 1461) έως το 1821 έγιναν περίπου 85 μικροεπαναστάσεις. Τα χωριά Κότσικας και Καλύβια Μπότσικας αντιδρούσαν δυναμικά κατά του κατακτητή και  πάντα συμμετείχαν σε οποιαδήποτε εξέγερση, μερική ή γενική.

Για τους λόγους αυτούς απο τα χωριά αυτά ξεπήδησαν άντρες γενναίοι, λεβέντες δυνατοί και ξακουστοί όπως οι Κολοκοτρωναίοι απο το Κότσικα-μετέπειτα Ρουπάκι,  και ο Νικηταράς και άλλοι καπεταναίοι απο το Τουρκολέκα.

Το Κότσικα  είναι η γενέτειρα του γεννάρχη της οικογένειας των Κολοκοτρωναίων, που αρχικά είχαν το επώνυμο Τσεργίνης.

Το Κότσικα, -μετέπειτα Ρουπάκι-,  εγκαταλείφθηκε  απο τις περισσότερες οικογένειες που το κατοικούσαν το 1532 .Λεπτομέρειες για την ιστορία και την «καταστροφή» του Ρουπακίου καταγράφει ο συμπατριώτης μας Αντώνης Παναγιωτόπουλος, Θεολόγος, Φιλόλογος, Ιστορικός Ερευνητής και συγγραφέας.

“Μία ιστορική θέση είναι πως το 1532 το κατάστρεψαν οι Τούρκοι μετά την αναχώρηση του Γενουάτη Ναύαρχου Ανδρέα Ντόρια από την Πελοπόννησο, μετα την ανεπιτυχή προσπάθεια ξεκινήματος επανάστασης κατά των Τούρκων.

Η δική μας θέση είναι, πως οι κάτοικοι με τον ερχομό του Ντόρια διχάστηκαν, άλλοι επαναστάτησαν και άλλοι μετριοπαθείς ‘έκατσαν στ’ αυγά τους’. Ο Τριαντάφυλλος (ή Τριανταφυλλάκος) Τσεργίνης, -πρωτοπαλήκαρο που έπαιζε ηγετικό ρόλο στο χωριό-, ακολούθησε την επαναστατική πορεία του Ανδρέα Ντόρια με φιλελεύθερα ανυπότακτα παληκάρια του Κότσικα και του Μπότσικα. Φεύγοντας ο Ντόρια από τον Μωριά οι επαναστάτες δεν τον ακολούθησαν, αντίθετα επέστρεψαν στα χωριά τους. Ο Τσεργίνης γύρισε στο Κότσικα, πικραμένος από μερικούς συγχωριανούς του ως επαναστάτης και αυτό ξεκίνησε τις αντιπαραθέσεις με εκείνους που δεν τον ακολούθησαν και που τελικά οδήγησε στο αιματοκύλισμα και τον θάνατο πολλών παληκαριών την Δευτέρα της Λαμπρής.
Η παράδοση λέει πως εκεί στη θέση Γιορτορόγγι, στην Εκκλησιά μια Δευτέρα της Λαμπρής έγινε μεγάλη παρεξήγηση. Σαράντα καβαλαραίοι τράβηξαν τα σπαθιά τους. Συγκρούσθηκαν μεταξύ τους και σκοτώθηκαν, μέσα και έξω από την εκκλησιά. Όσοι έμειναν στον Κότσικα δεν είχαν μάτια να κοιταχτούν. Πολλοί έφυγαν απ’ το χωριό. Η εκκλησιά κλείστηκε. Έτσι χάλασε το χωριό”

Ο Τσεργίνης μετά από την σφαγή έφυγε και πήγε στο Λιμποβίσι, όπου έμεινε και παντρεύτηκε, όπως λέει και το σχετικό δημοτικό τραγούδι «.. απ’ το Ρουπάκι ένας αϊτός πετά στο Λιμποβίσι και την φωλιά του έχτισε κοντά σε κρύα βρύση…».

Είναι αλήθεια πως οι Τσεργίνηδες, μετέπειτα Μποτσικαίοι και μετά Κολοκοτρωναίοι δεν έκοψαν τον ομφάλιο λώρο με το χωριό τους Κότσικα και μετέπειτα Ρουπάκι. Οι Κολοκοτρωναίοι διατήρησαν την συγγενική -φιλική σχέση και την συνεργασία με τις οικογένειες Βενέτη, Φτέρη, Λιάκου, Ντούρου, Τρίγκα, κλπ του Ρουπακιού και του Τουρκολέκα.
Αυτό επιβεβαιώνεται από την τοπική παράδοση του Τουρκολέκα, που θεωρεί τους Κολοκοτρωναίους ανθρώπους του Ρουπακιού, δικούς του ανθρώπους.

Μετά την καταστροφή του 1532 οι κάτοικοι του χωριού σκόρπισαν. Μερικές οικογένειες λέγεται ότι κατέφυγαν σε απόμερη δασώδη  περιοχή κοντά στα Συρρακέϊκα και έμειναν εκεί ανώνυμα. Άλλοι πήγαν σε πιο μακρινά μέρη. Έτσι  έμειναν στο Κότσικα λίγες οικογένειες. Οι απόγονοι των εναπομεινάντων,- αν και συμφιλιώθηκαν-, δεν έπαψαν να κρυφοκουβαλούν παράπονα και πόνου και έχθρας που εκδηλώνονταν μεταξύ τους κατά καιρούς, με περιφόνηση και αντιπαράθεση.

Το  1780 οι τελευταίοι κάτοικοι του χωριού μετακινήθηκαν προς το Τουρκολέκα και το Ρουπάκι έσβησε.

Δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς το χωριό Κότσικα μετονομάστηκε σε Ρουπάκι. ¨οσο για την προέλευση του ονόματος υπάρχουν αρκετές διαφορετικές εικασίες. i)Οτι προέρχεται  από τις πολλές αυτοφυείς βελανιδιές που έβγαιναν εκεί, δέντρο  που όταν είναι μικρό-θάμνος ονομάζεται ρουπάκι,  ii) ότι βγαίνει  από την μονάδα μέτρησης – ρούπι, γιατί εκεί μετρούσαν και ζύγιζαν αγαθά ( δημητριακά, μούστο, χαλκό κλπ) iii) ότι προέρχεται απο το ρήμα ρουπώνω που σημαίνει μεταξύ άλλων  χορταίνω – γιατί εκεί υπήρχε άφθονο νερό και έτσι  χόρταιναν άνθρωποι και ζώα. Μια τελευταία εκδοχή  είναι γιατί οι κάτοικοί του ρούπωσαν (δηλαδή πλήρωσαν) τον Τούρκο φορατζή Λέκα που αρνήθηκαν να πληρώσουν οι κάτοικοι του Μπότσικα- γι αυτό αναφερόμαστε και παρακάτω.

---

1670 – Το Τουρκολέκα

Το χωριό Καλύβια Κότσικα  και μετέπειτα Μπότσικα  ονομάστηκε Τουρκολέκα, γύρω στα 1670.

Το 1659 χωριά της ευρύτερης περιοχής όπου ανήκαν το Μπότσικα και το Κότσικα επαναστάτησαν κατά των Τούρκων λόγω της βαρειάς φορολογίας, που περιλάμβανε και παιδομάζωμα. Η τελευταία πράξη του παιδομαζώματος παίχτηκε στο Μπότσικα όπου οι κάτοικοί του εξεγέρθηκαν και σκότωσαν τον Τούρκο φορατζή Λέκα μαζί με την συνοδεία του, όταν αποπειράθηκε να κάνει παιδομάζωμα. Η σφαγή του Τούρκου Λέκα τοποθετείται το 1662, ενώ το 1670 το χωριό βρίσκεται για πρώτη φορά καταγεγραμμένο με το σημερινό του όνομα, Τουρκολέκα.

Από αυτό το περιστατικό προκύπτει και η τελευταία εκδοχή για το όνομα Ρουπάκι. Σύμφωνα με αυτήν οι  κάτοικοί του ρούπωσαν, δηλαδή πλήρωσαν τους φόρους στον Τούρκο φορατζή Λέκα, κάτι που δεν έγινε στου  Μπότσικα. Μετά από αυτό γινόταν για χρόνια λόγος  για την ρουπακιά (δηλαδή το ρούπωμα) του Τούρκου και έτσι έμεινε ρουπακιά– Ρουπάκια.

Ο αείμνηστος καθηγητής Απόστολος Φωτόπουλος στο βιβλίο του Νικηταράς-, γράφει ότι το Τουρκολέκα χτίστηκε γύρω στα 1700 από λίγους κατοίκους που ανήκαν στην ίδια οικογένεια φερμένοι από το Κάστρο της Ωριάς, το οποίο καταστράφηκε το 1717 με την πλήρη αποχώρηση των Ενετών από τα κάστρα –φρούρια της Μεσσηνίας. Ήταν 8 οικογένειες, κατά την παράδοση 8 αδέλφια, οι Καστρίτες. Προφανώς,- μια και το χωριό υπήρχε πριν απο αυτή την ημερομηνία-, οι Καστρίτες δεν ξεκίνησαν το χωριό, αλλά προστέθηκαν στις ήδη υπάρχουσες οικογένειες

Ο Αντώνης Παναγιωτόπουλος αναφέρει ότι το 1700  το Τουρκολέκα είχε 10 οικογένειες με 40 άτομα, το Ρουπάκι είχε 9 οικογένειες με σύνολο κατοίκους 42 και τα Μεστιάνικα 7 οικογένειες με 29 κατοίκους. 

Σταδιακά, οι Ρουπακιώτες που είχαν μείνει στο Ρουπάκι, μετεγκαταστάθηκαν στο Τουρκολέκα – αυτό φαίνεται να αποδίδει η ονομασία του Ρουπακιού σαν Παλιοτουρκολέκα.
Μάλιστα, σύμφωνα με την εγχώρια παράδοση, στο Τουρκολέκα μετακινήθηκαν και οι Ρουπακιώτες που μετά την σφαγή του Ρουπακίου, είχαν καταφύγει στην περιοχή κοντά στα μετέπειτα Συρρακέϊκα. Ήταν καμιά 20αριά οικογένειες που έμειναν ανώνυμα στην περιοχή που ήταν τότε πολύ δασώδης και απρόσιτη και μεταξύ 1750-1800 σταδιακά μετακινήθηκαν προς το Τουρκολέκα.

Το Τουρκολέκα είναι στενά συνδεδεμένο με πολλές σημαντικές προσωπικότητες και στιγμές της Ελληνικής Επανάστασης του 21, με αναμφισβήτητο ρόλο στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα. Οι κάτοικοι του ζούσαν διαρκώς με το τουφέκι στο χέρι, καταδιωκόμενοι από τις τουρκικές αρχές , αναγκαζόμενοι να καταφεύγουν στα βουνά. Είναι από εκείνη την περίοδο που έχει μείνει η έκφραση «Δώδεκα Τουρκολεκαίοι δεκατρείς Καπεταναίοι». Και τούτο γιατί ο 13ος ήταν ο Καπετάνιος και αρχηγός και των 12.

Το όνομα του χωριού μας έφερνε σαν δεύτερο επίθετο ο ήρωας Νικηταράς που ονομαζόταν Τουρκολέκας ή Τουρκοπελέκας.

Εκτός από πατρίδα Νικηταρά και άλλων αγωνιστών – καπεταναίων, το Τουρκολέκα ήταν βασικό λημέρι των κλεφτών, όχι μόνο του γειτονικού Λεονταρίου αλλά και ολόκληρης της Αρκαδίας.

Τα βουνά του ήταν καταφύγιο των κλεφτών σε διωγμούς. Εδώ μάλιστα κατέφυγε ο Κωσταντής Κολοκοτρώνης με την έγγυο γυναίκα του Ζαμπιά για να γλυτώσουν από τους Τούρκους μετά τα Ορλωφικά (1770) η οποία και γέννησε τον Θοδωρή Κολοκοτρώνη στο Ραμοβούνι ή Λαφοβούνι, κοντά σε ένα δέντρο και σπηλιά, γνωστά σαν δέντρο και σπηλιά του Κολοκοτρώνη…

---

Σύγχρονη ιστορία (του 20ου αιώνα)

Το σημερινό Τουρκολέκα περιλαμβάνει εκτός από το Ρουπάκι και οικογένειες από τα Συρρακέϊκα, οικισμό που βρισκόταν περίπου 3 χλμ νοτιοανατολικά του χωριού που εγκαταλείφθηκε μόλις το 1950.

Το Τουρκολέκα αναγνωρίστηκε ως κοινότητα με Βασιλικό Διάταγμα στις 18-8-1912 (ΦΕΚ Α252/1912) και πρώτος πρόεδρος της Κοινότητας (1914-1916) ήταν ο Πετρόπουλος Δημήτριος του Αντωνίου (Δημήτρουλας).

Για σαράντα και πλέον χρόνια τα μοναδικά όργανα διαχείρισης των κοινών του χωριού ήταν η Κοινότητα -που στελέχωναν απλοί άνθρωποι του χωριού χωρίς διοικητική πείρα και με ελάχιστες έως καθόλου κρατικές επιχορηγήσεις- η Εκκλησία και το Σχολείο. Αυτό ήταν το παραδοσιακό σχήμα διοίκησης των χωριών με επικεφαλής τον Πρόεδρο, τον Παπά και τον Δάσκαλο.
Για τους παραπάνω λόγους δεν έγινε κανένα έργο υποδομής αυτή την περίοδο, απλά με τον θεσμό της υποχρεωτικής εθελοντικής εργασίας των κατοίκων, συντηρούσαν τους δρόμους, καθάριζαν ρέμματα και εκτελούσαν άλλα μικροέργα.

Κάτω από συντονισμένες ενέργειες των ιδρυθέντων Συλλόγων ( με πρώτη την Αδελφότητα Νικηταράς -1953 ), και της Κοινότητας, έγιναν τα πρώτα αναπτυξιακά έργα από την δεκαετία του 1950 μέχρι σήμερα. Ο αμαξιτός δρόμος (1954), η ύδρευση από το Βαθύρεμμα (1965 -67), η ηλεκτροδότηση (1968) και η συμπληρωματική υδροδότηση από το νερό της πηγής του Αγίου Δημητρίου (1980-89).

Η κοινότητα Τουρκολέκα καταργήθηκε με το Νόμο Καποδίστρια (είναι η συνηθισμένη ονομασία του νόμου 2539/97) και από 1-1-1998 έγινε Δημοτικό Διαμέρισμα του νεοσυσταθέντος Δήμου Φαλαισίας (Τελευταίος πρόεδρος της Κοινότητας ήταν ο Αναστάσιος Γεωργίου Γιαννακόπουλος). Με το Σχέδιο Καλλικράτη (νόμος 3852/2010) από 1-1-2011 υπάγεται πλέον στο νεοσυσταθέντα Δήμο Μεγαλοπόλεως.

Το χωριό είχε 600 κατοίκους στο τέλος του 19^ου αιώνα και μέχρι το 1940 ( 550 το Τουρκολέκα και 50 τα Συρρακέϊκα), 500 το 1960, 400 το 1970, 300 το 1980 και περίπου 120 σήμερα.

Παρότι υπήρχαν χωριά μεγαλύτερα απο αυτό τα προηγούμενα χρόνια σήμερα είναι το μεγαλύτερο χωριό ολόκληρου του Δήμου Μεγαλοπόλεως. Εχει ακόμα κάποιες νέες οικογένειες με παιδιά, και ενεργούς ανθρώπους μέσης ηλικίας, καθως και συνταξιούχους που μένουν όλον τον χρόνο στο χωριό. Κάποιοι κάτοικοι εργάζονται στην Μεγαλόπολη σαν υπάλληλοι ή τεχνίτες. Άλλοι ασχολούνται επαγγελματικά με την κτηνοτροφία ( πρόβατα και γίδια) και την μελισσοκομία. Η γεωργία με την οποία ασχολούνται λίγο ως πολύ οι ενεργοί κάτοικοι ( καρύδια, ελιές, αμπέλια, κηπευτικά)  είναι ασχολία για ιδιοκατανάλωση περισσότερο, παρά για κύριο εισόδημα.